TATRZAŃSKI CMENTARZ SYMBOLICZNY
Treść
.
TATRZAŃSKI CMENTARZ SYMBOLICZNY
Po słowackiej stronie Wysokich Tatr znajduje się szczególne miejsce pamięci o tych, którzy ukochawszy góry, w nich zakończyli swe ziemskie pielgrzymowanie.
Swą kolejną, tegoroczną, wrześniową wędrówkę, ku tej symbolicznej nekropolii, rozpoczęłam wraz z towarzystwem, od stacji kolejki „elektriczki” Popradzki Staw.
Stąd niebieskim szlakiem wędrowaliśmy Doliną Mięguszowiecką, niebawem przechodząc przez mostek, na niepozornym w tym miejscu Popradzie.
Po około 50 minutach dreptania, dochodzimy do rozwidlenia szlaków. Niebieski - wiedzie bezpośrednio do schroniska przy Popradzkim Stawie, a skręcający w prawo żółty, do położonego na zachodnich stokach Osterwy (1984 m n.p.m.) - symbolicznego miejsca, upamiętniającego tragicznie zmarłych górskich wędrowców.
Przy wejściu na teren Symbolicznego Cmentarza Ofiar Gór pod Osterwą, od 2005 roku, stoi sześciometrowej wysokości krzyż, ufundowany przez judokę Jozefa Krnaca z rodziną. Niebawem dochodzimy do skały, na której wyryty został napis: „Znanym i nieznanym ofiarom Wysokich Tatr”.
Cmentarz znajduje się na wysokości 1523 m n.p.m. u wylotu Doliny Złomisk, należącej do Doliny Mięguszewieckiej. Wejście na jego teren jest bezpłatne, ale w miesiącach letnich spotkać tu można wolontariuszy, zbierających drobne datki na konserwację tego miejsca. Dysponują oni pamiątkową pieczątką, a materiały o cmentarzu zawierające listę osób, które upamiętniono tablicami na skałach, stanowią rodzaj pamiątki i biletu wstępu.
W 1922 r. projekt powstania cmentarza poddał czeski taternik, narciarz i malarz, Otakar Štáfl - chcący, aby zaniechano zwyczaju umieszczania tablic, upamiętniających ofiary tragicznych wypadków w górach, w miejscach ich śmierci. W 1934 roku zostało wybrane miejsce, a murowana kapliczka wzorowana na spiskich kaplicach ludowych, pięknie wkomponowana w krajobraz ostrych zboczy góry, wśród limb, kosodrzewiny, paproci i mchów, powstała według projektu Róberta Vosyki - dwa lata później. Jednym z głównych twórców cmentarza był Alojz Lutonský.
Otakar Štáfl namalował obraz „Znoszenie rannego”, który został umieszczony w kapliczce. Obraz ten wymieniono później na drzeworyt o podobnej tematyce, wykonany przez Ladislava Tfirsta. Genia Vyskočilová z Pragi ufundowała do wieżyczki kaplicy dzwon z napisem: Mŕtvym na pamiatku - živým na výstrahu („Martwym na pamiątkę - żywym ku przestrodze”).
11 sierpnia 1940 roku w uroczystości otwarcia cmentarza brał udział Josef Tito ówczesny prezydent Republiki Słowackiej.
Pierwszych około dwudziestu tablic, przeniesiono tutaj z różnych miejsc Tatr, w których umieszczały je rodziny tragicznie zmarłych. W dalszych latach niestety przybywały nowe.
Obok tablic, szczególnego charakteru zataczającym pętlę skalnym chodnikom, nadaje 57 kolorowych, malowanych, drewnianych krzyży wykonanych przez rzeźbiarzy: Jozefa Fekiača-Šumniego i jego młodszego brata Jána - ze wsi Detva, (położonej 23 km na zachód od Zvolena, znanej z tradycji stawiania na miejscowym cmentarzu, takich właśnie kolorowych krzyży). Obecnie na cmentarzu znajduje się 325 pamiątkowych tablic z nazwiskami 463 osób. Są wśród nich tablice upamiętniające Polaków m.in.: Klimka Bachledę, Mieczysława Karłowicza, Wiesława Stanisławskiego, Witolda Wojnara, Tadeusza Strumiłłę, braci Jerzego i Wojciecha Biedermanów, Janusza Śmiałka, Andrzeja Lewickiego, a także ratowników TOPR Janusza Kubicę i Stanisława Mateję - Torbiarza oraz pilotów „Sokoła”: Bogusława Arendarczyka i Janusza Rybickiego, którzy zginęli w katastrofie lotniczej w Dolinie Olczyskiej. Nad kapliczką, idąc nieco w bok, spotykamy tablicę Marka Łabunowicza i Bartka Olszańskiego, którzy zginęli ratując zasypanych lawiną w 2001 r.
Są tam także tablice poświęcone osobom związanym z Tatrami, które zginęły w innych górach jak m.in.: Wawrzyniec Żuławski, Stanisław Groński, Jerzy Kukuczka, Piotr Morawski, Wanda Rutkiewicz (od 5 maja 2012 r.). Jest również tablica przypominająca dwudziestu czterech pasażerów samolotu, który w roku 1944 rozbił się na zboczu Zadniego Gerlacha.
Pomysłodawca cmentarza Otakar Štáfl i jego żona Vlasta Štáflová również mają tutaj swoją tablicę.
Od 1969 r. cmentarzem opiekuje się słowacki Tatrzański Park Narodowy. W 1970 r. obiekt wpisano do rejestru pamiątek narodowych. Nowe tablice od 2003 r. montowane są przez pracowników Ośrodka Służby Terenowej TANAP-u, a o ich umieszczeniu decyduje komisja działająca przy dyrekcji Parku.
Tradycyjnie już od lat, w ostatnią sobotę października, na Symbolicznym Cmentarzu pod Osterwą odbywa się uroczystość poświęcona ofiarom gór, którą rozpoczyna msza św. odprawiana przy kapliczce.
Warto zaplanować spacer w ten piękny rejon Tatr, wędrując z symbolicznego cmentarza w kierunku Popradzkiego Stawu i wokół niego, aż do położonego nad nim schroniska i dalej magistralą do Szczyrbskiego Jeziora.
Symboliczny Cmentarz Tatrzański jest miejscem, które nie zabierając radości z wędrowania górskimi i ziemskimi szlakami życia, skłania do zadumy i refleksji oraz uczy pokory wobec majestatu gór i daru życia!
Jolanta Czech