Przejdź do treści
Z Grodu Kingi
Przejdź do stopki

ŚWIĘTA WIELKANOCNE

Treść


.
ŚWIĘTA WIELKANOCNE
 
    Wiosenne Święta Zmartwychwstania Pańskiego zwane świętami Wielkanocnymi, to najważniejszy moment w rocznym cyklu liturgicznym Kościoła. Bogactwo form liturgicznych Kościoła rzymsko - katolickiego ułatwia nam prześledzenie wydarzeń przedstawionych na kartach Pisma Świętego.
  Obchody corocznej pamiątki Zmartwychwstania Jezusa poprzedzone są okresem przygotowań. Czterdziestodniowy Wielki Post, liczony od Środy Popielcowej, zamykany jest obchodami liturgii Wielkiego Tygodnia, które rozpoczynają się w Niedzielę Palmową, czyli ostatnią niedzielę przed Świętami Zmartwychwstania. Ostatnie dni Wielkiego Tygodnia nalezą do Triduum Paschalnego. Obejmuje ono uroczystości Wielkiego Czwartku, wielkopiątkowe wspomnienia męki i śmierci Chrystusa, poprzedzone wielogodzinną adoracją Bożego grobu, radosne przeżycia Wigilii Paschalnej, nocy Wielkiej Soboty, aż po triumf Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.
W obchodzie wielkich uroczystości dają się zauważyć dwa pierwiastki: jeden - czysto religijny, drugi – ludowy. Oba zostały uświęcone powagą Kościoła.
Zwyczaje ludowe związane z Wielkanocą są dość różnorodne.
    Okres poprzedzający bezpośrednio Wielkanoc rozpoczyna Niedziela Palmowa. Kiedyś nazywano ją kwietną lub wierzbną. Palemki - rózgi wierzbowe, gałązki bukszpanu, malin, porzeczek - ozdabiano kwiatkami, mchem, ziołami, kolorowymi piórkami. Po poświęceniu palemki biło się nią lekko domowników, by zapewnić im szczęście na cały rok. Połkniecie jednej poświęconej bazi wróżyło zdrowie i bogactwo. Zatknięte za obraz lub włożone do wazonów palemki chroniły mieszkanie przed nieszczęściem.
    Kolejnym ważnym dniem Wielkiego Tygodnia jest Wielka Środa. Młodzież, zwłaszcza chłopcy, topili tego dnia Judasza. Ze słomy i starych ubrań robiono wielką kukłę, którą następnie wleczono na łańcuchach po całej okolicy. Przy drodze ustawiali się gapie, którzy okładali kukłę kijami. Na koniec wrzucano „zdrajcę” do stawu lub bagienka. Wymierzanej w ten sposób sprawiedliwości stawało się zadość.
    Liturgia Wielkiego Czwartku jest niezwykła. W katedrach biskupi święcą w tym dniu oleje, potrzebne przy udzielaniu sakramentu chrztu, bierzmowania i sakramentu chorych. Oliwa była niegdyś środkiem wzmacniającym i leczniczym, a gałązki drzewa oliwkowego - symbolem pokoju. Podczas uroczystej Mszy wieczornej biją dzwony, które milkną, by odezwać się dopiero w Wielką Sobotę. Milkną dzwonki przy ołtarzu. Ich radosny głos zostanie zastąpiony przez głuche klaskanie kołatek. Chrystus wydany na mękę krzyżową cierpi, a cały Kościół pogrąża się w smutku i żałobie. Po Mszy obnażany jest ołtarz. Czyni się tak na pamiątkę obnażenia Jezusa z szat. Dzień dobiega końca. Ludzie udają się na spoczynek. Zasnęli jak apostołowie, choć Jezus kazał im czuwać. A on modlił się w Ogrójcu...
    Wielki Piątek to dzień męki i śmierci Jezusa. W kościołach budowano groby, w których składano figurę Chrystusa. Jest to prawdziwie polska tradycja. Często przy nich wartę pełnili strażacy. W tym dniu wstrzymano się od spożywania pokarmów. W domu zasłaniano krzyże i lustra. W tym dniu rodzice symbolicznie uderzali gałązkami dzieci. Zwyczaj ten nazwano bożymi ranami. W kościele panowała cisza.
    Wielka Sobota była dniem radosnego oczekiwania. Koniecznie należało tego dnia poświęcić koszyczek (a wielki kosz) z jedzeniem. Nie mogło w nim zabraknąć baranka (symbolu Chrystusa Zmartwychwstałego), mięsa i wędlin (na znak, że kończy się post). Święcono też chrzan, bo „gorycz męki Pańskiej i śmierci została zwyciężona przez słodycz zmartwychwstania”, masło – oznakę dobrobytu - i jajka - symbol narodzenia. Święconkę jadło się następnego dnia, po rezurekcji. Tego dnia święcono też wodę.
    Najbardziej charakterystyczną potrawą wielkanocną są malowane jajka zwane pisankami. Zwyczaj zdobienia jaj sięga starożytności. Zdobione jajko określa się różnymi nazwami, w zależności od techniki wykonania: jajka farbowane na jeden kolor to kraszanki, malowanki lub byczki. Jajka ozdobione jednobarwnym lub wielobarwnym wzorem nazywa się pisankami. Znane są też rysowanki, skrobanki, nalepianki i wyklejanki. Zgodnie z tradycją zdobieniem jajek zajmowały się jedynie kobiety. Każdy region miał własne tradycyjne wzory, wpisane w określone tło.
    Święta Wielkanocne rozpoczyna Msza rezurekcyjna. Do charakterystycznych polskich zwyczajów, związanych z rezurekcją, było strzelanie z armat i innych rodzajów broni. Podczas wielkanocnego śniadania rodzina i współbiesiadnicy dzielą się święconym jajkiem. Wszyscy składają sobie życzenia. Wyrazem wielkanocnej radości rodziny może być, po zakończeniu śniadania, wspólna zabawa zwana szukaniem zajączka, czyli małej niespodzianki dla każdego.
    Pierwszy dzień Świat Wielkanocnych spędzano zwykle bardzo spokojnie w gronie rodzinnym, dopiero Poniedziałek Wielkanocny był dniem składania wizyt, harców i swawoli. Lany poniedziałek, śmigus-dyngus, święto lejka - to zabawa, którą wszyscy doskonałe znamy. Oblewać można było wszystkich i wszędzie. Zmoczone tego dnia panny miały większe szanse na zamążpójście. A jeśli któraś się obraziła - to nieprędko znalazła męża. Wykupić się można było od oblewania pisanką - stąd każda panna starała się, by jej kraszanka była najpiękniejsza. Chłopak, wręczając tego dnia pannie pisankę, dawał jej do zrozumienia, że mu się podoba.
W drugim lub trzecim dniu wielkanocnym odbywało się obwożenie po wsiach kogutka lub baranka, chodzenie z gaikiem. Zwyczaj ten stanowi pozostałość poza chrześcijańskiego wiosennego cyklu obrzędowego.
    Większość zwyczajów należy do przeszłości. Największą żywotność wykazują współcześnie te zwyczaje i obrzędy, które pozostają w ścisłym związku z liturgią kościoła np. posypanie głów popiołem w Środę Popielcową, święcenie palm w Niedziele Palmową, święcenie wody, potraw i ognia w Wielką Sobotę. Młodzież podtrzymuje zwyczaj wielkanocnego dyngusa i topienia Marzanny.
Okres wielkanocny to czas w polskiej tradycji bogaty i ciekawy. Złączyły się tu elementy ludowej tradycji z oficjalnymi obrzędami Kościoła katolickiego.
    Święta Wielkiej Nocy były dla nas symbolem zwycięstwa dobra nad złem, prawdy nad kłamstwem. Święta te podkreślają nasz narodowy charakter, nasza polską serdeczność, dzięki którym religia i obyczaj przenikają się wzajemnie.
 
Opracowała s. Gordiana
306423