Przejdź do treści
Z Grodu Kingi
Przejdź do stopki

Wystawa prac podpułkownika Franciszka Juliana Znamirowskiego

Treść


.
WARSZAWSKA WYSTAWA PRAC STAROSĄDECZANINA
Podpułkownika Franciszka Juliana Znamirowskiego
 
    W Centrum Edukacyjnym Instytutu Pamięci Narodowej „Przystanek Historia” w Warszawie, 16 września otwarta została wystawa „Przetrwanie przez sztukę. Praca przymusowa dla Messerschmitt-Werke Regensburg w obozie koncentracyjnym Gusen” poświęcona twórczości obozowej Franciszka Znamirowskiego.
Eksponowane na wystawie akwarele obozowe pochodzą ze zbiorów Staatliche Bibliothek Regensburg - (Biblioteka Państwowa w Ratyzbonie) - 10 akwarel, Muzeum Regionalnego w Starym Sączu (22 prace) oraz Muzeum Niepodległości w Warszawie i przedstawiają codzienność KL Gusen (podobozu KL Mauthausen), gdzie produkowano części do niemieckich myśliwców Messerschmitt (m.in. kadłuby i skrzydła Me-109, Me-262). Oprócz prac plastycznych prezentowane są również osobiste rzeczy ppłka Znamirowskiego.
Na wystawie pokazane zostały 22 prace wykonane w Gusen - ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Starym Sączu. Są wśród nich także rysunki i tzw. szablony, przedstawiające sceny z życia obozu. Prace te do starosądeckiego muzeum przekazał w latach siedemdziesiątych XX wieku syn autora Witold Znamirowski.
.

.
    Franciszek J.Znamirowski urodził się w Starym Sączu 15 stycznia 1894 Jego rodzicami byli Wojciech Znamirowski i Józefa z Janików. W Starym Sączu ukończył szkołę powszechną, średnią oraz rozpoczął studia malarstwa pod kierunkiem Bronisławy Rychter - Janowskiej. Był aktywnym członkiem „Sokoła”, czynnie uczestniczył w ruchu harcerskim, w akcjach społeczno - kulturalnych, sportowych - grał w drużynie piłki nożnej „Poprad-Czarni”, a także w wojskowych drużynach strzeleckich.
W sierpniu 1914 r. w stopniu podoficera wyruszył z ochotniczą drużyną ze Starego Sącza do Legionów Polskich. Ukończył studia oficerskie. Uczestniczył w bojowych kampaniach na różnych frontach I wojny światowej, gdzie dwukrotnie był ranny.
W sierpniu 1919 roku powrócił do kraju i podczas kampanii w wojnie polsko-radzieckiej służył w 45. Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich na stanowisku dowódcy kompanii. W lipcu 1920 został ranny, a po wyleczeniu powrócił do służby zawodowej w garnizonach: Suwałki, Brzesko, Tarnów, Warszawa. Od 1921 służył w 72. Pułku Piechoty, później w 16. Pułku Piechoty. Wówczas zorganizował w Starym Sączu nad Popradem ośrodek dla letnich obozów szkolnych hufców Przysposobienia Wojskowego. Od 1930 roku pełnił służbę w Batalionie Sztabowym Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie.
    Podczas kampanii wrześniowej 1939 został przydzielony do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej, od 4 września został dowódcą I batalionu 1. Pułku Piechoty Obrony Pragi. Po kapitulacji Warszawy, rozpoczął działalność konspiracyjną, stojąc na czele organizacji wojskowej Związek Czynu Zbrojnego Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. 2 czerwca 1943 został aresztowany i osadzony na Pawiaku, a 24 sierpnia wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz i osadzony w kampanii karnej.
Transportem 8 listopada 1943 r. wywieziony został do obozu koncentracyjnego Mauthausen - Gusen - filii Gusen I, gdzie przeżył najgorsze prześladowania. Był zatrudniony w malarni zakładów zbrojeniowych, gdzie produkowane były części do myśliwców Messerschmidt. Szczęście mu jednak sprzyjało, bowiem w tych potwornych warunkach, cywilni majstrowie, a dzięki nim esesmani, zauważyli jego wyjątkowy talent plastyczny i skwapliwie wykorzystywali te jego artystyczne umiejętności. Wykonywał obrazy, zabawki, karty pamiątkowe, którymi handlowano bądź wysyłano, jako upominki.
5 maja 1945 r. obóz w Gusen został wyzwolony przez wojsko amerykańskie.
    Był współorganizatorem i pierwszym przewodniczącym Ośrodka Polskiego w Linzu. Jako delegat tego ośrodka 16 maja przybył samolotem do Londynu, by zabiegać o pomoc dla byłych więźniów obozów koncentracyjnych. W październiku 1945 przydzielony został do Centrum Wyszkolenia Piechoty, a następnie służył w 4 Dywizji Piechoty aż do demobilizacji w 1948 r.
Po przejściu do cywila osiadł w Birmingham, i tam w budownictwie rozpoczął pracę zarobkową, jako malarz i dekorator. Nie zaprzestał jednak swej twórczości artystycznej, prowadząc jednocześnie działalność kulturalną wśród zamieszkujących na obczyźnie starosądeczan.
W 1962 r. przeniósł się do Kanady. Zmarł w Toronto 19 września 1972 r i tam jest pochowany.
W otwarciu wystawy uczestniczyli: burmistrz Starego Sącza Jacek Lelek, zastępca burmistrza Kazimierz Gizicki i prezes Towarzystwa Miłośników Starego Sącza i kustosz Muzeum Regionalnego Andrzej Długosz.
.

.
W dyskusji o Autorze prac i bohaterze wystawy udział wzięli Katarzyna Madoń-Mitzner - historyk teatru, dokumentalistka, współtworząca pismo „Karta”, dr Piotr Filipkowski - socjolog, badacz historii II wojny światowej oraz dr Roman Smolorz z Institut für Ost-und Südosteuropaforschung - kurator wystawy. Głos zabierali też inni uczestnicy spotkania, m.in. byli więźniowie.
Prace Franciszka Znamirowskiego w listopadzie 2012 r. były już prezentowane w Staatliche Bibliothek Regensburg.
Wystawa w Centrum Edukacyjnym IPN przy ul.Marszałkowskiej 21/25 będzie czynna do 14 października 2013 r.(od poniedziałku do piątku od godz. 9.00 do 20.00, w soboty od 9.00-14.00, a w niedzielę - nieczynna). Potem ekspozycję będzie można oglądać w Międzynarodowym Ośrodka Dialogu Młodzieży w Gusen, w Stanach Zjednoczonych i w Starym Sączu.
    Będąc w Warszawie starosądecka delegacja odwiedziła nekropolię na Powązkach i żoliborskie sanktuarium pw.św.Stanisława Kostki, składając wiązanki kwiatów na grobach Ady Sari i błogosławionego ks.Jerzego Popiełuszki.
Opracowała Jolanta Czech
306424