Pierwsze zwiastuny wiosny i nie tylko – o chrześcijańskiej symbolice ptaków
Treść
.
Pierwsze zwiastuny wiosny i nie tylko
- o chrześcijańskiej symbolice ptaków
- o chrześcijańskiej symbolice ptaków
Od czasów pierwszych chrześcijan ze zwierzętami wiązano znaczenia symboliczne - o tym, że pełnią istotną rolę świadczy to, że pojawiają się między innymi w opisie stworzenia w Księdze Rodzaju, w przypowieściach Jezusa, a także w wizjach Starego Testamentu i Apokalipsy.
Ptaki w symbolice chrześcijańskiej zajmują uprzywilejowane miejsce. Wiązano z nimi duchową naturę człowieka - nieuchwytną, wolną i ulotną.
Bocian, jeden ze zwiastunów wiosny, był zawsze radośnie witany przez ludzi po zimowej nieobecności. Miał nieść szczęście i pomyślność rodzinie i gospodarstwu - dlatego też często gospodarz dbał o to, by na kominie lub dachu jego domu bocian zbudował swe gniazdo. W tym celu na przykład zarzucał na dach stare koło od wozu, które miało być konstrukcją gniazda. Bocian był symbolem troskliwej miłości dzieci do rodziców; zaobserwowano, że młode ptaki otaczają szczególną troską stare, często niedołężne osobniki.
Innym napełniającym wiosenną radością ludzkie siedliska ptakiem, jest jaskółka. Temu małemu i niepozornemu ptaszkowi przypisywano mądrość i skromność. Jaskółki były też towarzyszami ojców Kościoła w ich pustelniczym życiu. Obserwując pracowite krzątanie się tych niepozornych ptaków, kaznodzieje stawiali je za wzór chrześcijańskiego życia, symbol ubóstwa i ufności.
Kura z kurczętami była uważana za symbol miłości matczynej. Jezus, dla wyrażenia swojej zbawczej miłości użył porównania: „Jeruzalem (…), ile razy chciałem zgromadzić twoje dzieci, jak ptak swe pisklęta zbiera pod skrzydła”. Z kolei św.Augustyn przypisywał kurczętom inne znaczenie, przyrównując je do słabego grzesznika, który jak pisklę pragnie się ukryć pod skrzydłami matki. Kościół, jak kochająca matka przygarnia do siebie wszystkich, którzy zostali jej powierzeni przez Chrystusa.
Kogut, poranny budzik i zwiastun rodzącego się dnia był od zawsze, także w kulturach pogańskich, symbolem życia. Pianiu koguta o świcie przypisywano działanie odstraszające złe duchy, które pojawiają się nocą. W Starym Testamencie ptak ten pojawia się wielokrotnie jako symbol czujności i zwiastun światła wiary. Waleczność koguta była symbolem walki człowieka z przeciwnościami życia, ze złem i pokusami. W średniowieczu koguta umieszczano na wieżach i nad krzyżami jako symbol zwycięstwa Chrystusa nad wrogą potęgą zła i ciemności.
Orzeł w symbolice świeckiej był ptakiem królów, cesarzy i bogów. W chrześcijaństwie jest znakiem Chrystusa-Króla, broniącego Kościół przed złem. Często przedstawia się go walczącego z wężem, który z kolei jest ucieleśnieniem grzechu i wszelkiego zła. Orzeł wyraża majestat, moc i chwałę Bożą, gdy na wizerunkach skrzydłami otacza monogram Chrystusa albo krzyż.
Żurawiom przypisywano mądrość i zdolność przepowiadania przyszłości. Zaobserwowano, że w nocy, kiedy wszystkie ptaki w stadzie odpoczywają, jeden czuwa nad bezpieczeństwem pozostałych. Stąd żuraw stał się strażnikiem cnót i symbolem czujności.
Szczygieł, pojawiający się w scenach z Dzieciątkiem Jezus, zwiastuje przyszłe wydarzenia i symbolizuje Jego Mękę. Na obrazie Rafaela Santi „Madonna ze szczygłem” mały Jezus przyjmuje z rąk św.Jana Chrzciciela pisklę szczygła, tym samym akceptując przyszłe wydarzenia. W średniowieczu istniały legendy o tym, że ptak ten wyjmował ciernie z głowy Chrystusa po Jego śmieci.
.
.
.
Pelikany, które w średniowiecznych legendach karmią własną krwią swe pisklęta, symbolizują Chrystusa, jego ofiarę za ludzkość i Eucharystię.
Od pierwszych wieków chrześcijaństwa gołębica była głównym ikonograficznym symbolem Ducha Świętego. W Starym Testamencie gołąb w dziobie przynosi Noemu do arki zieloną gałązkę, co zwiastuje koniec potopu, nowe życie i Miłosierdzie Boże - daje to początek przymierzu zawartemu między Bogiem a rodziną Noego. Gołąb kojarzył się z łagodnością, delikatnością, Zwiastowaniem (gdy trzyma lilię), duszą zmarłego i niewinnością. Niekiedy śmierć męczenników obrazowano jako opuszczenie duszy z ciała poprzez usta w postaci gołębia.
Słowik w klatce to symbol niewoli ducha, a wydostający się z niej uosabia uwolnienie się duszy z ciała po śmierci.
W Piśmie Świętym kruk po raz pierwszy pojawia się przy opisie potopu. To właśnie ten ptak jako pierwszy został wypuszczony przez Noego i nie powrócił. Kruk był symbolem rozpusty, nieczystości, braku szacunku. Dlatego też w chrześcijaństwie stał się znakiem pogan, grzeszników i niewiernych, którzy porzucili Kościół.
Izabela Skrzypiec-Dagnan