> Ulice Starego Sącza < - fragment nagrodzonych prac

 

 

Zgodnie z zapowiedzią będziemy prezentować fragmenty w kolejnych numerach gazetki - rozpoczynając od najlepszych.

Spośród laureatów I miejsca, jako pierwszych, wybieramy najmłodszych uczestników - uczniów Gimnazjum im.J.Słowackiego: Katarzynę Bulandę, Aleksandrę Słabaś i Łukasza Tykę - dokumentujących ulicę Jana III Sobieskiego.

Z prawdziwą przyjemnością bierze się do ręki i z wielkim zainteresowaniem przegląda zawartość treściową i artystyczną ich pracy. Polecamy ją uwadze Czytelników, ze względu na piękno i bogactwo materiału, a w gazetce umieścimy trzy fragmenty: opis ulicy z historią nazwy, najważniejsze daty związane z ulicą Sobieskiego oraz biografię zamieszkującej tu światowej sławy artystki operowej - Ady Sari.

Wybieramy tę właśnie postać dla przypomnienia sylwetki i dokonań artystycznych osoby, która będzie patronowała starosądeckiemu Centrum Kultury i Sztuki w odnowionym budynku “Sokoła”.

.

.

Najdawniejsze nazwy ulic starosądeckich znane są z inwentarza dóbr starosądeckich Klarysek, w którym część odnosząca się do naszego miasta spisana została w roku 1699. W inwentarzu tym - jeśli chodzi o Rynek, wymienione są ulice, m.in. ulica prowadząca od Rynku ku św.Rochowi. Dla tej ulicy w ciągu XIX wieku utarła się nazwa Węgierskiej.

Wcześniej nazywano ją Świętoroską od kościółka św.Rocha, który wznosi się u jej krańca, a w latach 40. XIX w. ulicą Barcicką. W 1902 r. nadano ulicom nazwy o polskich treściach patriotycznych m.in. Sobieskiego. inne źródła podają, że to 28 marca 1905 r. dr Leopold Gawełkiewicz - radny przedłożył projekt nazw ulic wychodzących od Rynku, które Rada przyjęła i uchwaliła na posiedzeniu 1 lipca 1905 r. Dawną ulicę Węgierską nazwano Sobieskiego do rogu cmentarza, odtąd zaś do granicy miasta - Węgierską.

Nazwę ulica zawdzięcza królowi Janowi III Sobieskiemu, który w roku 1683 wracał do Polski po zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem. Zwycięski król wybrał drogę powrotu do kraju właśnie tym dawnym szlakiem handlowym, biegnącym przez Stary Sącz. Tutaj, u wjazdu do miasta na polskiej ziemi, królowa Marysieńka, mieszczaństwo i zakony witały bohaterskiego króla. Stary Sącz godnie ugościł króla i ten doniosły fakt został wpisany do historii regionu. Król musiał dobrze wspominać pobyt w Starym Sączu, skoro pomógł w beatyfikacji księżnej Kingi.

.

.

1564-1565 - w lustracji dróg opisane połączenie Starego Sącza z Węgrami przez co ulica nazywała się Węgierską,

1595 - budowa drewnianego kościółka (kaplicy) św.Rocha,

1608 - ksieni Ewa Gostwicka wydaje dokument fundacyjny szpitala ubogich,

1644 - zniszczenie drewnianej kaplicy św.Rocha i w tym samym roku rozpoczęcie budowy obecnego, murowanego kościółka św.Rocha,

1683 - przejeżdżający po odsieczy wiedeńskiej przez Stary Sącz Jan III Sobieski spotkał się tu ze swą żoną Marysieńką. Podarował klaryskom zdobyty na Turkach sztandar do dziś przechowywany w klasztorze,

1699 - inwentarz Starego Sącza wymieniający posesje w mieście i właścicieli pól. Wśród nich znalazła się “ulica od Rynku ku s.Rochowi” (dzisiejsza Sobieskiego),

1783 - założenie cmentarza przy kościele św.Rocha,

1821 - zlikwidowanie cmentarza przy dawnym kościele franciszkańskim, a szczątki pochodzące stamtąd przeniesiono na cmentarz przy kościele św.Rocha,

1825 - wzmianka o stodole przy kościele św.Rocha,

1886, 1894 - poszerzenie cmentarza przy kaplicy św.Rocha (m.in. o ogród na zapleczu domu ubogich),

1893 - Rada Miejska podjęła ustawę o poszerzeniu domu ubogich; w następnym roku wykupiono sąsiedni dom,

1902 - nadano ulicy nazwę patriotyczną Jana III Sobieskiego,

16 czerwca 1999 - Jan Paweł II podczas wizyty kanonizacyjnej przejeżdżał tą ulicą

11 sierpnia 2007 - Sztafeta Konna z Węgier przejeżdża ulicą Sobieskiego.

.

.

Jadwiga Szayer urodziła się 29 czerwca 1886 r. w Wadowicach jako córka znanego adwokata Edwarda Szayera i Franciszki z Chybińskich. Ada (bo zdrobniono w domu jej imię) była jednym z sześciorga dzieci, a drugim w kolejności. Kiedy miała 3 lata, ojciec jej wraz z rodziną przeniósł się do Starego Sącza, gdzie otworzył kancelarię adwokacką, jako że w tym mieście był Sąd Grodzki i więzienie w budynku po skasowanym klasztorze franciszkanów. Ojciec wkrótce został burmistrzem Starego Sącza i godność tę piastował przez 17 lat (1919-1936).

Ada po matce odziedziczyła zdolności artystyczne, a zwłaszcza muzyczne, zresztą bardzo popierane i rozwijane przez matkę. Sama również uwierzyła w swoje możliwości i najpierw do gry na fortepianie, a później do wokalistyki angażowała wszystkie swoje siły i upór, które doprowadziły ją do wielkiej kariery artystycznej.

Po ukończeniu podstawowej edukacji częściowo u Klarysek w starosądeckim klasztorze, wyjechała do Cieszyna i Krakowa, gdzie pilnie studiowała podstawy muzyki i śpiewu. W 1905 r. wyjechała z ojcem do Wiednia. Tam została przyjęta do prywatnej szkoły muzycznej hrabiny Pizzamano, którą ukończyła z najlepszymi ocenami. Właśnie wtedy zanotowała swój pierwszy publiczny występ, z miejsca otrzymując wspaniałe recenzje słuchaczy i prasy wiedeńskiej, która już wtedy przepowiadała jej wielką przyszłość. Kolejne lata to dalsze studia wokalistyczne w Mediolanie. Wystąpiła w Teatro Nationale w Rzymie i wtedy to przybrała swój artystyczny pseudonim Ada od imienia i Sari od trudnego dla Włochów nazwiska Szayer i pod tym pseudonimem występowała już zawsze we wszystkich teatrach świata.

Po występach w Rzymie rozpoczął się jej tryumfalny pochód po największych scenach operowych świata. Przed I wojną światową występowała w Neapolu, Aleksandrii, Petersburgu, Kijowie, Lwowie, Krakowie i Wiedniu.

Okres międzywojenny to dosłownie cały świat u stóp mieszkanki Starego Sącza: Francja, Włochy, Hiszpania, Portugalia, Anglia, Szwajcaria, Irlandia, Boliwia, Brazylia, Niemcy, Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Estonia, Łotwa, Węgry, Rumunia, Jugosławia, Grecja, Turcja, Stany Zjednoczone oraz Monte Carlo.

Ada Sari posiadała ogromny repertuar złożony z najwybitniejszych oper świata. Jej cudowny głos w partiach koloraturowych wprawiał w zachwyt wszystkich słuchaczy. Pomimo bogatego i uciążliwego programu Ada Sari zawsze znajdowała czas, by przyjechać do Starego Sącza, do rodziców.

Dom rodziny Szayerów

.

Starosądeczanie do dziś wspominają jeden z koncertów, który gratisowo wykonała w Nowym Sączu na rzecz ofiar wielkiej powodzi na Dunajcu i Popradzie w roku 1934. Wspominają także, że w czasie jej ćwiczeń głosowych na ulicy przed domem rodziców zbierały się tłumy, by w zaciszu maleńkich domów, zielonych ogrodów, na tle starosądeckich kościołów posłuchać tego pięknego głosu.

Wybuch II wojny światowej zmusił ją do zamieszania w Warszawie i przerwania wielkich koncertów. Wtedy poświęciła się pracy pedagogicznej. Przez jej warszawskie mieszkanie przewinęły się późniejsze sławy polskiej wokalistyki, jak Halina Mickiewiczówna czy Bogna Sokorska. Przyszło tragiczne powstanie w sierpniu 1944 r. Okupant wywiózł artystkę do obozu w Pruszkowie, a w Warszawie utraciła bezpowrotnie cały swój majątek. Dzięki życzliwym ludziom udało jej się opuścić Pruszków i przedostać do Krakowa, gdzie mieszkał jej brat Tadeusz.

Mimo tych tragicznych przeżyć rozpoczęła pracę pedagogiczną z młodzieżą krakowską. Po wyzwoleniu na krótko wróciła na scenę operową i śpiewała znów w kraju i Czechosłowacji. Ale przede wszystkim uczyła młodych w Konserwatorium Krakowskim a od 1947 r. w Warszawie w Wyższej Szkole Muzycznej. W roku 1957 odbyła się w Warszawie wielka gala jubileuszowa 50-lecia pracy artystycznej Ady Sari. Dziesięć lat później w 1966 r. odbył się podwójny jubileusz artystki: 80 lat życia i 60 lat pracy artystycznej.

Ada Sari zmarła w czasie pobytu w sanatorium w Ciechocinku, gdzie chciała podleczyć chore serce. Zgon nastąpił 12 lipca 1968 r. Miała wtedy 82 lata

Ada Sari posiadała wiele odznaczeń. Jeszcze w 1937 r. odznaczona została Oficerskim Krzyżem Polonia Restituta. Po wojnie władze Polski odznaczyły ją Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W Starym Sączu pamięć o wielkiej artystce jest zawsze żywa. Muzeum Regionalne przechowuje liczne pamiątki po słynnej artystce oraz jej listy do wielkiej przyjaciółki Sławy Makowskiej, programy uroczystości jubileuszowych, wycinki prasowe, opracowania biograficzne.

Od 1985 r. odbywają się w Nowym Sączu festiwale wokalne im.Ady Sari - połączone z konkursami dla młodych adeptów wokalnej sztuki operowej.

Fragmenty wybrała ZG