Dekret reformacyjny bpa K.I.Sołtyka z 1763 r. w sprawie starosądeckich Klarysek
Treść
.
DEKRET REFORMACYJNY BPA K.I.SOŁTYKA z 1763 r.
W SPRAWIE STAROSĄDECKICH KLARYSEK
Biskup Kajetan Ignacy Sołtyk (ur. 12 listopada 1715 w Chwałowicach, zm. 30 lipca 1788 w Kielcach) - książę siewierski, biskup koadiutor kijowski w latach 1749-1756, biskup kijowski w latach 1756-1759, biskup krakowski w latach 1758-1788) osobiście wizytował starosądecki klasztor PP.Klarysek w 1763 r. i stąd też w aktach miejskich pozostał ciekawy dokument wizytacyjny. Należy zaznaczyć, że pierwotna Księga „Liber reformationis” zaginęła. Ów gorliwy biskup polecił zakonnicom dokładniejsze spisywanie kroniki klasztornej, pilniejsze prowadzenie ksiąg rachunkowych i inwentarza, ale za to zabronił surowo pisywania „prywatnych karteczek od partykularnych zakonnic” do ławników, czyli sędziów miejskich, którymi „litościwe te panienki delikwentów od zasłużonej kary, a zbiegom wiejskim schronienie i przyjęcie do gminy miasta wypraszały”. Wzbronił im też przyjmowania od mieszczan sądeckich jakichkolwiek legatów (czyli zapisów testamentowych) w domach i gruntach. W kronice klasztornej z lat 1763-1842, dosyć szczegółowo prowadzonej, jest wpis o tejże wizytacji biskupiej o następującej treści:
.
Św. Kunegunda (miedzioryt z XVII wieku)
.
„Przybył do nas J.O. Xże JM. Dobrodziej, Kajetan Sołtyk, biskup krakowski, który sam wizytował kościół i klasztor, miał mszę świętą w kaplicy (św.Kingi) i sam całemu zgromadzeniu komunię św. dawał. Poczem w księskiej Izbie (w rozmównicy poza klauzurą) zasiadał na scrutinium. Całe zgromadzenie od najstarszej do najmłodszej chodziły po jednej do niego. Po którem scrutinium wydał dekret, wszedł za kratę z W. JMCią księdzem auditorem Czyrnem, kustoszem koronnym i JMCią księdzem sekretarzem. Zeszło się całe zgromadzenie. Miał książę JMĆ przemowę, po której dekret odczytał JMĆ ks.sekretarz, przez który dekret J.O.książę JMĆ dobrodziej wiele rzeczy niepotrzebnych poznosił, a drugich dla potrzeby zgromadzenia pownosił. Kto zaś chce wiedzieć co, niechaj ten dekret przeczyta”.
„Kajetan Ignacy Sołtyk z Bosej y Stolicy Apostolskiej Łaski, Biskup Krakowski, Xiąże Siewierski.
Sławetnym Prezydentowi, Radczom, Woytowi, Ławnikom, obydwom Magistratom Miasta Starego Sządeza zdrowie y Pastyrskie Błogosławieństwo.
Klasztory Panieńskie w Pasterskim pieczołowanii mając rosciągamy troskliwość naszą y do Dóbr ich, ażeby w jak najlepszym stanie były. Czyniąc przeto w Mieście Starym Szącu Wizytę naszą Generalną, szczególniej zaś klasztoru Panieńskiego, staraliśmy się wziąść pilnie wiadomości y o was jak się rządzicie, i w jakiej Sytuacyi jesteście. Nic się prawda nie pokazało tak zdrożnego y z klub wypadłego, coby znacznej Reformy potrzebowało z tym wszystkim chcąc uprzątnąć wszystkie okazye obciążenie miastu sprawujące, Niniejszy nasz mandat do zachowania w następujących punktach wydajemy. Ponieważ przez Legato i Summ Lokacye Miasto się ubożyć zwykło, zakazujemy, ażeby odtąd żaden Mieszczanin żadnej Summy kościelnej lub też Szlacheckiej na kamienicy, Domostwie, polach i gruntach swoich lokować nie mógł, czego Magistrat ma przestrzygać y takowych lokacyi nie dopuszczać pod przyzwoitemi karami żadnemu odtąd Mieszczaninowi nie wolno będzie takowego Legatum czynić, żeby Domostwo lub pole, albo gront jaki Kościołowi lub duchownym legował, jeżeli gotowych pieniędzy nie mając przez Zapis Duszy swey ratunek uczynić chce, tedy Krewni sukcessyą po nim brać mający, Summę Zapisaną Kościołowi lub Duchownym wyliczyć mają, albo sam Magistrat, jeżeli legujący żadnych sukcesorów mieć nie będzie, żeby rzecz legowana nigdy w Possessyą Kościoła lub Duchownych nie poszła, ale tylko Sama Summa zapisana, żeby była oddana.
Dowiedzieliśmy się, że w różnych zachodzących okolicznościach, a naybardziej ukarania delikwentów przez wzgląd karteczek prywatnych od partykularnych Zakonic pisanych, Magistrat Sprawiedliwości nie administrował, takowych karteczek pisanie jako Surowo już Zakonnicom Zakazane, tak też Magistratowi mocno przykazujemy, ażeby na wspomniane prywatne karteczki nigdy nie uważał, a Sprawiedliwość należytą czynił, gdy zaś Sama Panna Xieni Wolę swoję w jakowej okkurrencyi Magistratowi intymować będzie, ile Prawo y Sumienie pozwoli, wypełniona bydź powinna. W tym niechwalebny nieporządek uznaliśmy, że Magistrat na instancyę czasem Sekretnych od prywatnych zakonnic instancyi, przyjmuie do Mieyskiego Ludzi ze Wsiów Panieńskich od klasztoru nielibertowanych a czasem y ze wsi obcych także Libertacyi nie mających, czego na potym mocno zabraniamy. Jeżeli kto ze Wsi Panieńskich do mieyskiego Prawa garnie się od całego Zgromadzenia pozwolenie mieć powinien, jeżeli zaś z inney wsi cudzej, tedy od Pana własnego Libertacyą, ażeby miasto od kłutni, które stąd często wynikają wolne było. Wyżej zaś wyrażone postanowienie nasze zabraniające Summ Lokacyi ma się ściągać y do samych Panien Zakonnych, że od nich także Summy na lokacyą przyjęte bydź nie powinny y tak się ma rozumieć, że ani prywatnemu mieszczanowi, ani całemu Magistratowi lokacyi przyjmować odtąd nie wolno jest. Summy zaś jakiekolwiek Duchownych y Zakonnic już actu lokowane, ażeby podniesione y Lokacyom wypłacone bydź mogły pozwolenie dajemy.
Niniejszy zaś Mandat nasz, ażeby punktualne miał zachowanie, zalecamy to attendencyi JMCi Xiędza Kominissarza Klasztoru panieńskiego od Nas lub Następców naszych postanowionego pro tempore będącego, oraz żeby niniejszym y następującym w Magistracie Urzędnikom zawsze był świadomy, w Akta miejskie ingrossować go rozkazujemy.
Datum w Starym Sząncu podczas Wizyty naszey Generalnej Dnia 13 Miesiąca Sierpnia Roku Pańskiego 1763.
„Przybył do nas J.O. Xże JM. Dobrodziej, Kajetan Sołtyk, biskup krakowski, który sam wizytował kościół i klasztor, miał mszę świętą w kaplicy (św.Kingi) i sam całemu zgromadzeniu komunię św. dawał. Poczem w księskiej Izbie (w rozmównicy poza klauzurą) zasiadał na scrutinium. Całe zgromadzenie od najstarszej do najmłodszej chodziły po jednej do niego. Po którem scrutinium wydał dekret, wszedł za kratę z W. JMCią księdzem auditorem Czyrnem, kustoszem koronnym i JMCią księdzem sekretarzem. Zeszło się całe zgromadzenie. Miał książę JMĆ przemowę, po której dekret odczytał JMĆ ks.sekretarz, przez który dekret J.O.książę JMĆ dobrodziej wiele rzeczy niepotrzebnych poznosił, a drugich dla potrzeby zgromadzenia pownosił. Kto zaś chce wiedzieć co, niechaj ten dekret przeczyta”.
Treść dekretu reformacyjnego
„Kajetan Ignacy Sołtyk z Bosej y Stolicy Apostolskiej Łaski, Biskup Krakowski, Xiąże Siewierski.
Sławetnym Prezydentowi, Radczom, Woytowi, Ławnikom, obydwom Magistratom Miasta Starego Sządeza zdrowie y Pastyrskie Błogosławieństwo.
Klasztory Panieńskie w Pasterskim pieczołowanii mając rosciągamy troskliwość naszą y do Dóbr ich, ażeby w jak najlepszym stanie były. Czyniąc przeto w Mieście Starym Szącu Wizytę naszą Generalną, szczególniej zaś klasztoru Panieńskiego, staraliśmy się wziąść pilnie wiadomości y o was jak się rządzicie, i w jakiej Sytuacyi jesteście. Nic się prawda nie pokazało tak zdrożnego y z klub wypadłego, coby znacznej Reformy potrzebowało z tym wszystkim chcąc uprzątnąć wszystkie okazye obciążenie miastu sprawujące, Niniejszy nasz mandat do zachowania w następujących punktach wydajemy. Ponieważ przez Legato i Summ Lokacye Miasto się ubożyć zwykło, zakazujemy, ażeby odtąd żaden Mieszczanin żadnej Summy kościelnej lub też Szlacheckiej na kamienicy, Domostwie, polach i gruntach swoich lokować nie mógł, czego Magistrat ma przestrzygać y takowych lokacyi nie dopuszczać pod przyzwoitemi karami żadnemu odtąd Mieszczaninowi nie wolno będzie takowego Legatum czynić, żeby Domostwo lub pole, albo gront jaki Kościołowi lub duchownym legował, jeżeli gotowych pieniędzy nie mając przez Zapis Duszy swey ratunek uczynić chce, tedy Krewni sukcessyą po nim brać mający, Summę Zapisaną Kościołowi lub Duchownym wyliczyć mają, albo sam Magistrat, jeżeli legujący żadnych sukcesorów mieć nie będzie, żeby rzecz legowana nigdy w Possessyą Kościoła lub Duchownych nie poszła, ale tylko Sama Summa zapisana, żeby była oddana.
Dowiedzieliśmy się, że w różnych zachodzących okolicznościach, a naybardziej ukarania delikwentów przez wzgląd karteczek prywatnych od partykularnych Zakonic pisanych, Magistrat Sprawiedliwości nie administrował, takowych karteczek pisanie jako Surowo już Zakonnicom Zakazane, tak też Magistratowi mocno przykazujemy, ażeby na wspomniane prywatne karteczki nigdy nie uważał, a Sprawiedliwość należytą czynił, gdy zaś Sama Panna Xieni Wolę swoję w jakowej okkurrencyi Magistratowi intymować będzie, ile Prawo y Sumienie pozwoli, wypełniona bydź powinna. W tym niechwalebny nieporządek uznaliśmy, że Magistrat na instancyę czasem Sekretnych od prywatnych zakonnic instancyi, przyjmuie do Mieyskiego Ludzi ze Wsiów Panieńskich od klasztoru nielibertowanych a czasem y ze wsi obcych także Libertacyi nie mających, czego na potym mocno zabraniamy. Jeżeli kto ze Wsi Panieńskich do mieyskiego Prawa garnie się od całego Zgromadzenia pozwolenie mieć powinien, jeżeli zaś z inney wsi cudzej, tedy od Pana własnego Libertacyą, ażeby miasto od kłutni, które stąd często wynikają wolne było. Wyżej zaś wyrażone postanowienie nasze zabraniające Summ Lokacyi ma się ściągać y do samych Panien Zakonnych, że od nich także Summy na lokacyą przyjęte bydź nie powinny y tak się ma rozumieć, że ani prywatnemu mieszczanowi, ani całemu Magistratowi lokacyi przyjmować odtąd nie wolno jest. Summy zaś jakiekolwiek Duchownych y Zakonnic już actu lokowane, ażeby podniesione y Lokacyom wypłacone bydź mogły pozwolenie dajemy.
Niniejszy zaś Mandat nasz, ażeby punktualne miał zachowanie, zalecamy to attendencyi JMCi Xiędza Kominissarza Klasztoru panieńskiego od Nas lub Następców naszych postanowionego pro tempore będącego, oraz żeby niniejszym y następującym w Magistracie Urzędnikom zawsze był świadomy, w Akta miejskie ingrossować go rozkazujemy.
Datum w Starym Sząncu podczas Wizyty naszey Generalnej Dnia 13 Miesiąca Sierpnia Roku Pańskiego 1763.
Kajetan Biskup Xże Siewierski mpp. L.S.X Józef Olechowski Kanonik kielecki, Apostolski,Nadworny JOXcia JMCi y Wizyty ninieyszey Pisarz napis.Zadworny. mpp.”
Paweł Glugla