> Przydrożne frasobliwości świętych - kapliczki Sądecczyzny < (1)
Treść
.
„PRZYDROŻNE FRASOBLIWOŚCI ŚWIĘTYCH
- KAPLICZKI SĄDECCZYZNY”
praca konkursowa
( 1 )
Kolejny raz powracamy do „Konkursu Kapliczek”, którego idea zrodzona w Zespole Szkół Zawodowych nr 2 z ul.Mickiewicza w Starym Sączu, zainteresowała p.starostę Jana Golonkę. Konkurs zorganizował Wydział Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Nowym Sączu, a honorowy patronat nad nią objęli: starosta p.Jan Golonka, starosądecki burmistrz p.Marian Cycoń i ks.prałat Alfred Kurek ówczesny proboszcz parafii św. Elżbiety.
W konkursie wzięło udział 28 szkół, a z nich 460 uczniów.
Ze 147 zgłoszonych prac, dwunastoosobowa komisja konkursowa pod przewodnictwem ks.Tadeusza Sajdaka - dyrektora Diecezjalnego Centrum Pielgrzymowania im.Jana Pawła II w Starym Sączu wyłoniła 73, a spośród nich 11 laureatów. Szczegółowy wykaz laureatów podawaliśmy w numerze styczniowym (152) „Z Grodu Kingi”.
Dwie prace laureatki, to dzieło uczniów ze starosądeckiego ZSZ nr 2, którym kieruje p. dyrektor Małgorzata Konstanty, a trzecia starosądecka laureatka jest autorstwa uczennic z Zespołu Szkół Zawodowych im.Władysława Orkana.
Od tego numeru „Z Grodu Kingi” rozpoczynamy publikację jednej z nagrodzonych prac.- o kapliczce Przemienienia Pańskiego, znajdującej się w Starym Sączu przy ul. Podegrodzkiej nieopodal os.Słonecznego. Jej autorką jest Kinga Cieślak, a opiekunką p.Magdalena Wasiluk.
JC
WSTĘP
.
.
Przedmiotem mojej pracy, przygotowanej w ramach konkursu: „Przydrożne frasobliwości świętych - kapliczki Sądecczyzny”, jest kapliczka Przemienienia Pańskiego znajdująca się w Starym Sączu przy ul.Podegrodzkiej.
Do czasu erygowania parafii Miłosierdzia Bożego (tj. do 25 stycznia 2009 r.) znajdowała się na terenie starosądeckiej parafii św.Elżbiety Węgierskiej.
Parcela, na której została wybudowana kaplica, znajdowała się za ogrodem p.Władysława Barycza (ul.Zjednoczenia 27 - aktualnie po zmianie nazwy ulicy - ul.Piłsudskiego), w rejonie zwanym dawniej przez mieszkańców „za franciszkanami”. Przez wiele lat kaplica była pod opieką Komitetu Mieszkańców i wspomnianego p.Barycza, u którego również znajdował się klucz do niej.
Prastare i bogate są dzieje Starego Sącza. O tym, gdzie i kiedy był zlokalizowany pierwotny gród, napisano wiele uczonych dzieł.
Dzisiejsze położenie miasta w widłach dwóch górskich rzek: Dunajca i Popradu, skłania do myślenia, iż tak było od zarania jego dziejów. Nie jest to jednak tak oczywiste i różne są teorie na ten temat.
Najbardziej znaną datą w historii Perły Beskidu Sądeckiego, jest rok 1257. To data uzyskania praw miejskich, przez gród, wówczas Sączem zwany.
.
.
.
Pod względem geograficznym miasto położone jest w centrum Kotliny Sądeckiej, na jej płaskim dnie, na wysokości około 320 m n.p.m. Dolinę otaczają wznoszące się na wysokość około 150 m nad jej poziom wzgórza, za którymi rozciągają się wzniesienia Beskidu Sądeckiego, na który składają się dwa pasma górskie: Jaworzyny Krynickiej i Radziejowej.
Najlepiej opisane położenie Starego Sącza można zaobserwować z Miejskiej Góry, która wznosi się na wysokość około 420 m n.p.m. Także stamtąd, dostrzec możemy, przy drodze prowadzącej do Dunajca, kapliczkę Przemienienia Pańskiego. To obiekt mojego zainteresowania już od wczesnego dzieciństwa, gdyż mieszkam w jej pobliżu (na os.Słonecznym), a szczególnie teraz dzięki Konkursowi; zorganizowanemu w ramach powiatowych obchodów dziesięciolecia pielgrzymki Jana Pawła II do Starego Sącza i kanonizowania Sądeckiej Pani - bł.Kingi.
Oczywiście architekturę i historię kaplicy poznajemy dzięki jej szczegółowemu obejrzeniu, sfotografowaniu i zapoznaniu się z piśmiennictwem dotyczącym tego obiektu.
HISTORIA, ARCHITEKTURA, WYPOSAŻENIE
Datę powstania kaplicy Przemienienia Pańskiego przy ul.Podegrodzkiej budowniczowie umieścili na fasadzie jej ściany głównej - 1906.
Powstała ona w miejscu poprzedniej, małej XVII/XIX wiecznej kapliczki kamiennej, której fundatorami byli prawdopodobnie Prandoci Skrudzińscy, będący przez kilka wieków dziedzicznymi sołtysami Starego Sącza.
Według legendy, kaplica stoi na miejscu znalezienia drewnianego posągu Chrystusa u słupa (późnobarokowego z ok. 1700 r.) - wyrzuconego tu przez wody Dunajca w czasie powodzi.
Rzeźba ta aktualnie znajduje się w północnej kaplicy kościoła farnego św.Elżbiety. Umieszczona na kamiennym cokole jest bardzo czczona przez wiernych. Dawniej noszono ją w feretronie w czasie procesji, zwłaszcza w Dni krzyżowe.
Obecnie istniejąca kaplica zbudowana została w stylu neogotyckim, z fundacji okolicznych mieszkańców, jako wotum wdzięczności za ocalenia od licznych klęsk żywiołowych.
Miała być miejscem dla cudownej figury Pana Jezusa u słupa, która to wg silnej wiary mieszkańców do uzyskiwania owych łask się przyczyniała.
Kaplica wykonana została z kamienia i cegły, i jest otynkowana. Na bocznych ścianach, na wysokości około 3 metrów, znajdują się po dwa ostrołukowe okna, oświetlające wnętrze z południa i północy. Budowla ma dwuspadowy, siodłowy, nad zamknięciem trójpołaciowy, pokryty blachą dach. Posiada wysmukłą bryłę; jest salowa i zamknięta trójbocznie.
Jej wymiary: wysokość - około 12 m, szerokość - 5 m, długość - 7 m.
Trójkątny (z uskokami), szczyt fasady, przechodzi w wieżyczkę o ośmiobocznej latarni, nakrytą ostrosłupowym hełmem. W latarni znajduje się sygnaturka.
Na szczycie wieżyczki umieszczono pięćdziesięciocentymetrowy krzyż.
Fasada posiada bogate podziały pilastrowe (ludowo-neogotyckie) i ostrołukowe wejście do wnętrza kaplicy. Ponad drzwiami znajdują się dwie wnęki z czterdziestocentymetrowymi figurkami: w lewej św.Pawła, w prawej - św.Piotra. W górnej części fasady widzimy płaskorzeźby: Chrystusa Przemienionego (Veraicon) a pod nią głowę anioła. W tylnej części kaplicy, za szkłem, umieszczona jest gipsowa figura św.Antoniego.
Wnętrze kapliczki, ze względu na jej wymiary, nie jest zbyt okazałe. Jednak żaglaste i wielopolowe sklepienie sprawia wrażenie, iż jest ona wyższa.
Kaplica wyposażona jest w drewniany, rzeźbiony, neogotycki ołtarz z nastawą, pochodzący z czasów budowy, czyli z początku XX wieku.
.
.
.
Środkową część ołtarza zajmuje obraz Przemienienia Pańskiego, będący kopią wizerunku z nowosądeckiej bazyliki. Najprawdopodobniej został namalowany przez Stanisława Kruczka. Po bokach ołtarza znajdują się dziewięćdziesięciocentymetrowe płaskorzeźby: z prawej św.Kingi, z lewej św.Antoniego, a w zwieńczeniu św.Stanisława biskupa. Na ołtarzu, po lewej stronie stoi sześćdziesięciocentymetrowa, gipsowa figura Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, a po prawej figura Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Na prawej ścianie znajdują się obrazy: Matki Boskiej Częstochowskiej, płaskorzeźba ludowa: „Ukrzyżowanie na tle panoramy miasta z wieżami”, kopia obrazu „Pamiątka 300-lecia założenia grobu Matki Bożej w Kalwarii Zebrzydowskiej”, i „Ukrzyżowanie Pana Jezusa”.
Na ścianie lewej wisi wizerunek Pana Jezusa i krzyż. Dalej pod oknami reprodukcje obrazów: Matki Bożej Tuchowskiej i Cudownego Obrazu Przemienionego Pana Jezusa z nowosądeckiej fary (obecnie bazyliki św.Małgorzaty). Niektóre z obrazów to oleodruki.
Do niedawna była tu 130 cm rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa z 1899 r. Krzyż ten pochodził z sali starosądeckiego magistratu, ale przed laty, za czasów komunistycznych, został z niej usunięty i przekazany parafii św.Elżbiety Węgierskiej. Obecnie ów krzyż znajduje się w tymczasowej kaplicy Miłosierdzia Bożego na os.Słonecznym.
W kaplicy Przemienienia Pańskiego znajdują się także niewielkie, drewniane figurki św.Antoniego i św.Jana Nepomucena.
(ciąg dalszy w następnym numerze)