Zamyślenia nad Biblią

.

Za nami Środa Popielcowa i wzruszająca ceremonia posypywania głów popiołem. Skąd bierze się ten zwyczaj? Praktyka używania popiołu ma głębokie korzenie w starożytności, a zwłaszcza w Piśmie Świętym.

W basenie Morza Śródziemnego pokutny zwyczaj posypywania sobie popiołem jest znany już także u Homera. Na starożytnych inskrypcjach nagrobkowych popiół jest wspominany na oznaczenie znikomości człowieka i jego życia. W Starym Testamencie gdy ktoś zbrukał się dotknięciem trupa, musiał się poddać obrzędowi oczyszczenia dokonywanego przy użyciu popiołu z palonego mięsa krowy, zmieszanego z czystą źródlaną wodą (L.19)

Popiół ze spalonego mięsa zwierząt ofiarnych nie był uważany za bezużyteczną pozostałość, lecz za materię szczególnie oczyszczoną. “Kapłan zbierał ów popiół, wnosił poza obóz na miejsce czyste” (Kpł) Kapłan ...usunie popiół, który powstał ze spalenia ofiary całopalnej na ołtarzu; wysypie go opodal ołtarza. Następnie wyniesie popiół na czyste miejsce poza obozem 6, 4). Kiedy doszło bez udziału człowieka - do zniszczenia ołtarza i rozrzucenia popiołu ze spalonych ofiar (1 Krl 13, 3nn), był to znak, iż zbliża się dzień Pański. Dał (też) znak w tym dniu mówiąc:

- Ten jest znak, mówi Jahwe: oto ołtarz ten się rozpadnie i rozsypie się popiół, który jest na nim.

“W celu ukarania zbuntowanego ludu zamieniał Bóg normalny deszcz w proch ziemi i popiół” (Pwt 28, 24). Jako deszcz ześle Jahwe na twój kraj pył i kurz, który spadnie na ciebie z nieba, aż cię wyniszczy.

Do wyniosłych, zbrukanych grzechami książąt Tyru tak mówi Bóg:

“Przez ogrom swoich win przez nieuczciwy handel zbezcześciłeś swoje sanktuarium. Wywiodłem więc ogień z twego wnętrza i on cię pożarł Obróciłem cię w popiół na ziemi na oczach wszystkich, którzy patrzyli na ciebie.” (Ez 28, 18).

.

 

.

Człowiek szczerze czyniący pokutę okrywa się worem pokutnym i popiołem. Daniel, skierowawszy swoje oblicze w stronę Boga Sędziego, pościł w worze pokutnym i popiele (Dn 9, 3). Zwróciłem swe oblicze do Pana Boga, aby Go prosić, zanosząc modlitwę i błaganie w poście, worze (pokutnym) i popiele. I modliłem się do Jahwe, mojego Boga.

Ale Bogu nie są miłe same tylko zewnętrzne wyrazy pokuty na pokaz; nie wystarcza Mu to, że człowiek jak sitowie pochyla swą głowę, wdziewa na siebie wór pokutny, posypuje się popiołem; o wiele ważniejsze od tego wszystkiego są dobre uczynki (Iz 58, 5n). Czyż to jest post, jakiego ja pragnę, dzień, w którym się człowiek umartwia: gdy kto głowę zwiesza jak trzcina na worze pokutnym i popiele się kładzie? Czyż możesz to nazwać postem, dniem przyjemnym dla Jahwe?

Czy nie w takim raczej poście mam upodobanie? - tak oto mówi Pan, Jahwe: Rozplątać więzy niegodziwości, rozerwać pęta ucisku, wyzwolić uciemiężonych i wszelkie jarzmo pokruszyć!?

Czyż nie to (jest post), by z głodnym podzielić się chlebem, w dom przyjąć biedaków, tułaczy, a widząc nagiego - dać mu przyodziewek, nie kryć się przed nikim, kto jest ciałem twoim?

Popiół jest obrazem przemijania ludzkiego życia. Abraham wie dobrze, że jest tylko prochem ziemi i popiołem (R Oto ośmielam się mówić do mego Pana, choć jestem tylko popiołem i prochem.(Rdz 18, 27). U Hioba określenia: “popiół i proch ziemi" są też synonimami (3 0, 19). Cisnął mnie do błota, stałem się jak pył i popiół.

Wreszcie popiół symbolizuje wszelki smutek i przygnębienie. Tamar, zhańbiona przez swego przyrodniego brata, posypała sobie głowę popiołem, rozdarła szatę z rękawami, “Miała ona na sobie szatę z długimi rękawami, gdyż był to ubiór córek królewskich, dopóki były dziewicami. Sługa wyprowadził ją na zewnątrz i zamknął za nią drzwi. Tamar posypała głowę popiołem, rozdarła suknię z długimi rękawami, którą nosiła, schwyciła się rękoma za głowę i odeszła stamtąd zawodząc 2 Sam.13, 19). “Żywić się popiołem jak chlebem" - to znaczy żyć w wielkim smutku.

Popiołem karmię się jak chlebem, mój napój mieszam ze łzami(Ps 102, 10).

Prorok Izajasz został posłany, “aby obwieszczać rok Łaski Pańskiej (...), aby pocieszać wszystkich zasmuconych, aby im wieniec dać zamiast popiołu, olejek radości zamiast szaty smutku" (Iz 61, 2n). J

“Posłał mnie bym zapowiadał rok łaski Jahwe i dzień odpłaty Boga naszego; abym pocieszał wszystkich żałobą dotkniętych, (płaczących Syjonu napełniał radością zamiast popiołu dał im przepyszne przepaski, olejek radości - zamiast szat żałobnych, pieśń pochwalną - zamiast przygnębienia!

Miasta Korozain i Betsaida, choć były świadkami wielu cudów Jezusa, nie chciały się nawrócić. Dlatego Jezus mówił do nich: “M t.11,21 Biada ci, Korazin, biada ci, Betsaido, bo gdyby w Tyrze albo w Sydonie działy się te cuda, które u was się działy, od dawna by się nawróciły we włosiennicy i w popiele. Toteż powiadam wam: Tyrowi i Sydonowi lżej będzie w dzień sądu niż wam.

Kiedy grzeszne miasto Babilon spotka zagłada, wtedy jego sojusznicy będą płakać i lamentować, posypując sobie głowy popiołem (Ap 18, 19)

A wszyscy sternicy i wszyscy żeglarze przybrzeżni, i marynarze, i wszyscy, którzy pracują na morzu, stanęli z daleka i patrząc na dym jej pożaru wołali: “Któreż miasto mogło równać się z tą stolicą?” I sypali sobie proch na głowy, i opłakując ją z żalem, wołali: “Biada, biada, bo wielka stolica, w której się wzbogacili wszyscy, co mają okręty na morzu, dzięki jej dostatkowi, przepadła w jednej godzinie”.

Tertulian: “sacco et cineri incubere” (przyodziejcie wory i popiół) zaleca jako jedną z praktyk dyscypliny pokutnej. Pokutnicy średniowieczni, odziani w szaty posypane popiołem, publicznie wyznawali swoje grzechy. Pojawiający się jeszcze przed X wiekiem zwyczaj święcenia popiołu został z czasem podniesiony do rangi sakramentalium. W Kościele katolickim co roku, w Środę Popielcową, spala się gałązki palmowe poświęcone w ubiegłoroczną Niedzielę Palmową, a popiołem z tych gałązek posypuje się czoła albo głowy wiernych, przy czym wymawiane są następujące słowa: “Pamiętaj, człowiecze, żeś z prochu powstał i w proch się obrócisz". Dla pokutujących popiół jest symbolem przemijania wszelkiego co ziemskie, ale oznacza także oczyszczenie, a pośrednio przyszłe zmartwychwstanie.

Ks.Paweł Tyrawski