Sanktuaria maryjne - ikony
Treść
.
IKONY
Pobożność chrześcijańska na przestrzeni wieków wyrażała swe uczucia tysiącami dzieł sztuki, zwłaszcza obrazów przedstawiających Pana Jezusa, Najświętszą Maryję Pannę i świętych.
Od wczesnych wieków chrześcijaństwa narody Wschodu stworzyły specjalny styl przekazywania uczuć religijnych w obrazach zwanymi IKONY. Ikona (gr. εικων, eikón oznaczające obraz) to obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne.
Ikon nie można porównać z dziełami malarskimi w zwykłym sensie tego słowa. Ikony nie są obrazami. Malowanie, pisanie ikon było czynnością świętą. Ikona powstawała w klasztorach Starej Rusi, malowana pisana przez uprzywilejowanych mnichów, wymagała przed przystąpieniem do pracy specjalnych postów, powstawała w postawie klęczącej autora.
Ikony mają za zadanie pogłębiać życie duchowe, wprowadzać do modlitwy. Nazywano je „Oknem ku wieczności”. Modlitwa przed ikoną związana jest z określonym rytuałem: przy zapalonych świecach wierni kłaniają się przed ikonami, całują je.
Ikona pełni bardzo ważną rolę w kulcie kościołów wschodnich, jest ona przedstawieniem świętego,. Zapewniała łączność ze świętym, pośredniczyła w modlitwie. Uważa się, że jest on obecny w danym miejscu właśnie dzięki ikonie.
Ogień świecy jest symbolem wzniesienia duszy do Boga. Pokłon przypomina o tym, że nie tylko dusza, ale i ciało powinno uczestniczyć w modlitwie..
W związku ze świętością ikony nie mogła ona być przedmiotem handlu czy zarobkowania, które z punktu widzenia człowieka wierzącego było traktowane jako grzech.
Spopularyzowane (zwłaszcza przez autorów rosyjskich i polskich) jest określenie "pisanie ikon", podkreślające sakralny, liturgiczny charakter ikony. Oznacza proces jej powstawania. Została ustalona kolorystyka ikon, W Bizancjum sensu sztuki upatrywano w pięknie. Kanon zakładał malowanie czystymi kolorami (nigdy nie mieszano barw) i używanie w dużych ilościach pozłoty. Barwa była traktowana tak samo jak słowo, a ponieważ każde z nich ma znaczenie, również barwy przekładano na język symboli, który nadawał kolorom ściśle określone znaczenie:
Złocenia, złoto symbolizowało świętość, oddanie czci, nieśmiertelność, Bożą chwałę. Purpura: władzę i bogactwo. Czerwień oznaczała życie, krew, piękno i czystość. Bielą przedstawiano Boskość, czystość i niewinność. Niebieski oddawał niebo, ale też duchowość i mistycyzm. Zielony: życie, wieczną młodość, płodność, wewnętrzne bogactwo. Brąz był symbolem ziemi, materii, ubóstwa.
Ikony Matki Bożej
Matka Boża na ruskiej ikonie ma zawsze zatroskany wyraz twarzy. Jej smutek ma jednak różne odcienie: żałości, zadumy, ale zawsze niesie mądrość i wewnętrzną siłę. Przepełniona jest matczynym błogosławieństwem. Matka Boża ukazywana jest w różny sposób: objawia Dzieciątko światu, czule przytula je, bądź przytrzymuje.
Podstawowe rodzaje przedstawień Matki Bożej to:
.
.
 Eleusa
|
 Hodegetria
|
 Oranta |
Eleusa (gr.-czułość, miłosierdzie), czyli Maryja z Dzieciątkiem siedzącym na ramieniu i przytulającym policzek do jej twarzy;
Hodegetria (gr.-przewodniczka, wskazująca drogę), gdzie Matka Boża prawą dłonią wskazuje na Chrystusa, trzymanego przez nią na lewym ramieniu; określenie nawiązuje do nazwy świątyni w Konstantynopolu, ton Hodegon, w którym była przechowywana najstarsza ikona tego typu wizerunku Marii i Dzieciątka. Wzorem tego typu jest nasza ikona Jasnogórska.
Oranta jest jednym z najstarszych przedstawień Bogurodzicy, tak malowali ją pierwsi chrześcijanie. Kanon tej ikony nawiązuje do starożytnego wzoru człowieka pobożnego, dlatego Matka Boża w modlitwie wznosi ręce ku górze. Zgodnie z tradycyjnymi wierzeniami w prawosławiu, jeśli Maryja opuści dłonie, nastąpi koniec świata. Ukazująca się Matka Boża w Lourdes, w Fatimie w La Salett napomina, woła o nawrócenie, troszczy się o zbawienie dusz, które mimo Męki jej Syna decydują się na zatracenie, Czy nie jest to Matka trzymające nieustannie wyciągnięte ręce w modlitwie? Przyjmijmy Jej orędzie i wraz z Nią módlmy się o nawrócenie świata.
Opracował ks.Paweł Tyrawski