Kilka zdań o najstarszych szkołach w Starym Sączu
Treść
.
Kilka zdań o najstarszych szkołach w Starym Sączu
(na podst. „Historia Starego Sącza od czasów najdawniejszych do 1939 r.”
praca zbiorowa pod red.Henryka Barycza)
Historia starosądeckiego szkolnictwa sięga średniowiecznych dziejów miasta. jak podaje Feliks Kiryk w rozdziale „Dzieje miasta w okresie staropolskim”, tak klasztor klarysek jak i męski franciszkanów będąc pierwszymi ośrodkami życia umysłowego na południu Polski, wywierały wielki wpływ na mieszczaństwo. W klasztorze klarysek prowadzona była szkoła (konwencka) dla zakonnic w okresie nowicjatu, w której uczono pisania i czytania po łacinie oraz muzyki kościelnej. W wieku XIV przy kościele parafialnym św.Elżbiety istniała szkoła dla dzieci mieszczańskich. Wśród pierwszych absolwentów odnowionej w 1400 roku Akademii Krakowskiej znaleźli się również starosądeczanie, co świadczy o wysokim poziomie nauk pobieranych we wspomnianej szkole. Pierwsza o niej wzmianka pochodzi z roku 1396.
Jan Długosz około roku 1470 pisał o starosądeckiej szkole parafialnej w której oprócz pisania i czytania (również po łacinie) uczono uczniów posługi kościelnej i śpiewu chóralnego. Późniejsze wiadomości o szkole znaleziono w protokołach powizytacyjnych z lat 1596, 1608 i innych dokumentach z lat późniejszych. W 1629 roku kierownictwo szkoły objęli księża mansjonarze i należała ona do najlepszych na Ziemi Sądeckiej. W programie nauczania, obok przedmiotów wyżej wymienionych, znalazły się również katechizm, historia biblijna, rachunkowość, śpiew, gra na skrzypcach i flecie.
W I połowie XVIII wieku absolwenci tej szkoły udawali się na nauki tak do Krakowa, jak i do popularnego, założonego w 1642 r. kolegium pijarów w niedalekim Podolińcu (obecnie Słowacja), po ukończeniu którego podejmowali studia teologiczne.
Owa szkoła parafialna istniała w mieście do roku 1772. W 1774 r. wprowadzono na terenie Austrii regulamin szkolny, w myśl którego w każdej parafii miała powstać szkoła trywialna, czyli ludowa, a jej odpowiednikiem w miastach miała być tzw.szkoła normalna. Ostatecznie została taka otwarta 10 czerwca 1791 r. w budynku specjalnie wybudowanym dla jej potrzeb w sąsiedztwie parafii. Pożar z kwietnia 1795 r, zniszczył również budynek szkoły i naukę przeniesiono do wynajętych pomieszczeń w prywatnym domu.
W 1818 roku ks.Jan Bayer zaproponował gminie pod budowę szkoły część ogrodu i 1000 zł. Jeszcze w tym samym roku wzniesiono budynek, stojący do dzisiaj tuż przy kościele parafialnym (duże zdjęcie na okładce). Uważny obserwator na blaszanej chorągiewce wieńczącej wieżyczkę dostrzeże datę 1818. W 1887 r. nadbudowano murowane piętro na istniejącym budynku szkolnym.
Zespół Szkół Zawodowych w Starym Sączu im. Władysława Orkana jest kontynuacją c.k. Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. Jana Długosza, Państwowego Gimnazjum Męskiego im.Władysława Orkana, Liceum Pedagogicznego im.J.Kasprowicza i Technikum Chemicznego
W roku 1903 decyzją Ministerstwa Wyznań i Oświaty powołano w Starym Sączu do życia Seminarium Nauczycielskie Męskie. Seminarium Męskie zostało otwarte początkowo prowizorycznie. O jego utrzymaniu się miało zadecydować to, czy zdobędzie ono warunki konieczne do jego istnienia i rozwoju. Dopiero w latach 1931-39 zostały wybudowane dwa okazałe budynki szkolne przy ul.Dworskiej - obecnie Daszyńskiego.
Jan Czech