Ikona Chrztu Pańskiego
Treść
.
Ikona Chrztu Pańskiego
Okres Bożego Narodzenia, pełen radości z spotkaniami opłatkowymi, życzeniami, choinką, kończy się świętem Chrztu Pańskiego, w pierwszą niedzielę po uroczystości Objawienia Pańskiego. Choć wydarzenie Chrztu Pańskiego dzieli od Narodzenia 30 lat, oba wydarzenia aż do IV wieku były wspominane w podwójnej uroczystości Objawienia Pańskiego. Korekta daty z 6 stycznia na 25 grudnia spowodowała ich rozdzielenie. Niemniej jednak oba te wydarzenia mają ze sobą wiele wspólnego. W swoim narodzeniu Syn Boży przychodzi jeszcze w sposób ukryty, natomiast podczas chrztu w Jordanie ukazuje się światu.
.
.
.
Ikona grecka, czyli bizantyński schemat kanoniczny, ukształtowany w IX wieku, nie dąży do przedstawienia momentu historycznego, ale ukazuje duchową treść wydarzenia. Z niebieskiego koła z gwiazdami, symbolizującego niebo, wyłania się promień zakończony kolejnym kręgiem z wizerunkiem gołębicy - Ducha Świętego. Tak jak u początków świata życiodajny Duch unosił się nad chaosem wód, tak teraz, unosząc się nad wodami Jordanu, daje początek narodzinom nowego stworzenia (widać tu zarazem odniesienie do potopu i gołębicy powracającej do arki z gałązką oliwną na znak pokoju). Od gołębicy wychodzą w kierunku Jezusa trzy promienie oznaczające Trójjedynego Boga. Przypominają one, że podczas chrztu w Jordanie objawiły się trzy Osoby Boskie. Także trzy wierzchołki górskie zwieńczające brzegi rzeki podkreślają aspekt trynitarny. Postać Jezusa znajduje się w centrum symetrycznej kompozycji, ponieważ to Jemu w tej scenie wszystko jest podporządkowane: Jordan, strome brzegi, postacie. Jordan obramowany skalistymi brzegami ukazany jest tak, żeby cała postać Chrystusa była otoczona przez wodę. Jest to zapowiedź śmierci i zmartwychwstania Jezusa, zgodnie z wyjaśnieniem św.Jana Chryzostoma: „zanurzenie i wynurzenie się są obrazem zstąpienia do piekieł i zmartwychwstania". Zanurzając się, Jezus przyjmuje na siebie grzechy nas wszystkich. Tym samym uświęca wody całego świata, odtąd bowiem woda już nie jest obrazem śmierci, jak podczas potopu, ale symbolem oczyszczenia i nowego życia. Wyraża to gest błogosławieństwa, który Zbawiciel wykonuje prawą dłonią. Na dole, u stóp Jezusa, widać w wodzie dwie małe postacie, symbolizujące Jordan i morze; stanowią one nawiązanie do tekstu liturgii święta Objawienia: „Ujrzało morze i uciekło, Jordan bieg swój odwrócił" (Ps. 114,3).
Na brzegu, z lewej strony, stoi Jan Chrzciciel poprzednik Pański odziany w długą suknię i skóry. Udziela chrztu uniesioną prawą dłonią. Jan rozpoznaje Zbawiciela: „Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata" (J 1,29). Na drugim brzegu rzeki widać trzech aniołów pochylonych z pokorą, podobnie jak w scenie Narodzenia Pańskiego (znowu zwrot ku Trójcy Świętej). Biały materiał, którym na znak czci okryte są ich dłonie, jest nawiązaniem do białej szaty ochrzczonych.
Oprac. ks.Paweł Tyrawski
na podst.: J.Charkiewicz, Ikonografia świąt z liczby dwunastu,
Warszawa 2004; M.Quenot, Zmartwychwstanie i ikona, Białystok 2001