Wznowienie >Historii Starego Sącza<

.

Promocja wznowionego wydania przypadła w roku wielkich jubileuszy - 750-lecia lokacji Sącza, 60-lecia działalności Towarzystwa Miłośników Starego Sącza i 50-lecia istnienia Muzeum im.Seweryna Udzieli.

Mimo upływu lat od pierwszego jej wydania (1979 r.), nic nie straciły na aktualności słowa z przedmowy prof.Henryka Barycza.

“Jesteśmy świadkami i przeżywamy zadziwiające zjawisko kulturalne pełnego pędu - w naszej epoce cywilizacji przemysłowej, bezdusznej technicyzacji i automatyzacji, komputerów, parametrów i wskaźników - do zanurzania się w przeszłości. Nie jest to fenomen przypadkowy, ale stanowi rezonans i przeciwstawienie się, ochronę przed nadmierną industrializacją środowiska naturalnego, przyrody , człowieka i zabytków historycznych...

Z myśli zaspokajania tego wartkiego strumienia zainteresowań i nasycenia rosnącego głodu poznania własnej najbliższej przeszłości powstała niniejsza praca zbiorowa “Historia Starego Sącza” zainicjowana przez działający aktywnie Zarząd Towarzystwa Miłośników tego miasta...”

28 czerwca b.r. w siedzibie Muzeum w górnej sali zabytkowego “Domu na Dołkach” odbyła się uroczysta promocja książki, której pierwsze wydanie całkowicie zostało wyczerpane (pozostało tylko kilka egzemplarzy archiwalnych). Wznowienie wydawnictwa Zarząd potraktował jako swój wkład w Wielki Jubileusz Miasta a także podsumowanie swojej 60-letniej działalności edytorskiej. Początkowo myślano, że wystarczy reprint, jednak jakość papieru oraz bardzo nieczytelna jakość zdjęć pierwowzoru spowodowała, iż ponownie należało wykonać wszystkie zdjęcia. To sprawiło, że w nowym wydaniu znalazły się zdjęcia kolorowe.

Zebranych szacownych gości w imieniu Zarządu serdecznie powitał prezes TMSS p.Jan Koszkul. Wśród zaproszonych obecni byli m.in. państwo: Anita Barycz - Rudner, córka prof.Henryka Barycza, pod którego redakcją powstała ta pierwsza, dogłębna monografia Starego Sącza; autor jednego z rozdziałów Tadeusz Duda; władze samorządowe miasta z burmistrzem Marianem Cyconiem oraz przewodniczącym Rady Miejskiej Marianem Lisem; prezes nowosądeckiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego - Leszek Zakrzewski oraz sponsorzy tego wydania m.in. przedstawiciele: Sądeckiego Zakładu Eksploatacji Kruszywa SA, Banku Spółdzielczego w Starym Sączu, firmy BATIM, firmy piekarniczej “Hopek”. Obecni byli także ci, którzy czyniąc przedpłatę pomogli finansowo w realizacji wydania tej wartościowej pozycji książkowej.

W swoim wystąpieniu Prezes przedstawił bilans dokonań Towarzystwa.

“Przede wszystkim postarano się, by zbadać i udokumentować przeszłość miasta. Dzięki takim ludziom jak prof. Henryk Barycz, Wikor Bazielich można było pokusić się o monografię dziejów miasta. W oparciu o ich zaangażowanie, a z inicjatywy działaczy Towarzystwa, opublikowano takie prace, jak: “Historie starosądeckie” - Wiktora Bazielicha i “Historię Starego Sącza od czasów najdawniejszych do 1939 roku” praca zbiorowa prof. Henryka Barycza. Ważna pozycją była praca pod kierunkiem prof. Feliksa Kiryka “Historia Starego Sącza” tom. II obejmująca okres od 1939 r. do 1980 r. Materiały zostały napisane jeszcze przed stanem wojennym a następnie zalegały w naszych archiwach. Niemałym staraniem Zarządu ukazała się ta praca w 1996 r. Gdyby ta praca pisana była obecnie - ocena okresu po 1945 r. nabrałaby innego spojrzenia. Niemniej praca cenna jest ze względu na ocenę okresu okupacji 1939-1945, a także na zobrazowanie życia codziennego w powojennym Starym Sączu. Równie ważną pozycję w poznaniu miasteczka była praca Zbigniewa Beiersdorfa i Bogusława Krasnowolskiego “Stary Sącz - zarys rozwoju przestrzennego”. Do tych wybitnych prac należy dołączyć inne drobniejsze opracowania jak np. Janusza Roszki “Stary Sącz - średniowieczna perła Beskidu”, przewodniki, foldery, pocztówki itp.”.

Jan Koszkul przypomniał dokonania edytorskie sześćdziesięciu lat działalności Towarzystwa, wśród których nie sposób pominąć podjęcia publikacji “Kronik Muzealnych”, których szósty numer właśnie się ukazał. Muzeum posiada ogromne, nieopublikowane zbiory różnych życiorysów i opisy zdarzeń. Tylko forma drukowana pozwala im dotrzeć do szerokiego odbiorcy. W pierwszym numerze przedstawiono studium pilota majora Kazimierza Kubali, pułkownika Jakuba “Witalisa” Chmury, życiorys Jana Korony i Władysława Łasińskiego oraz postać kompozytora, literata i pedagoga - wychowawcy i nauczyciela wielu roczników absolwentów - Jana Joachima Czecha. W następnych przypomniano dziewiętnastowieczną sylwetkę wybitnego aktora Ludwika Panczykowskiego, postacie “Cichociemnych” ze Starego Sącza walczących na tyłach wroga, nauczyciela Stanisława Królikowskiego - kierownika szkoły polskiej na Węgrzech w okresie II wojny światowej, postać Agaty Konstanty, charakterystyczną postać Józefa Raczka, Jana Gryźlaka i wielu innych.

A oto inne aspekty działań “Miłośników Starego Sącza”. Ustanowiono nagrodę im. Józefa Paszkiewicza, za prace naukowe - doktorskie i magisterskie. Nagrodzono m. in. prace na temat najcenniejszego zabytku, jakim jest barokowa ambona z 1671 r. w starosądeckim klasztorze; historię muzyki w klasztorze Klarysek. Ostatnio nagrodzono bardzo ciekawą pracę na temat starosądeckich Żydów.

W 1975 r. Towarzystwo było inicjatorem najpierw skromnego Festiwalu Muzyki Dawnej, który już na stałe wrósł w pejzaż kulturowy miasta, i w bieżącym roku odbył się po raz 29. Także te festiwale doczekały się opracowań: Janusza Cegiełły (1980) oraz Jerzego Kusiaka “Omnia beneficja” (1986) - ilustrowana grafikami Jana Czecha.

Ratowanie zabytków sakralnych i świeckich to stała troska Towarzystwa. Ze skromnych środków własnych, remontowano kapliczki przydrożne, wspomagano klasztor ss. Klarysek, popierano w tym względzie starania zarówno klasztoru jak również władz lokalnych. Zasadnicza batalia rozegrała się w latach 1954-1956 o ratowanie skarpy z widokiem na klasztor. Zaowocowało to uznaniem Starego Sącza za rezerwat urbanistyczny prawnie chroniony.

Pamiętano także o sławnych ludziach, którzy wyszli w świat ze Starego Sącza, a swoją pracą i postawą wnieśli trwały ślad w kulturę i historię Polski - przypominają ich liczne tablice i odnowione mogiły jak choćby ks.Leopolda Kmietowicza przywódcy Powstania Chochołowskiego w 1846 r. czy Szczęsnego Morawskiego powstańca styczniowego z 1863 r. i autora monografii “Sądecczyzna”. Wspomnieć trzeba o tych tablicach powstałych w setną rocznicę urodzin jak: Jana Joachima Czecha na miejscowym Gimnazjum i prof. Henryka Barycza; Czesława Lenczowskiego i ks.prof.Józefa Tischnera, czy tablica na murach byłego klasztoru oo.Franciszkanów właśnie z okazji muzealnych rocznic, wmurowana w 2007 r.

Ukoronowaniem tej wspaniałej działalności Towarzystwa, która pozwala zachować dokonania historii i współczesności - która już historią się staje, dla przyszłych pokoleń było wydanie tego wspaniałego, niezwykle potrzebnego dzieła.

Jolanta Czech